Kręgozmyk – fizjoterapia objawy i diagnostyka

Kręgozmyk (spondylolisteza) to przesunięcie jednego kręgu względem drugiego, najczęściej w odcinku lędźwiowym. Problemy pojawiają się zarówno u osób młodych (kręgozmyk wrodzony, dysplastyczny), jak i u dorosłych i seniorów (kręgozmyk zwyrodnieniowy, rzekomy). Skutkuje on bólem pleców, pogorszeniem postawy i – w bardziej zaawansowanych przypadkach – objawami neurologicznymi. W artykule tłumaczę, czym jest kręgozmyk, jakie są jego objawy, jak wygląda diagnostyka, jakie są różnice między typami stabilnymi a niestabilnymi oraz na czym polega skuteczna fizjoterapia – zarówno jako alternatywa dla operacji, jak i wsparcie po zabiegu. Kręgozmyk – fizjoterapia objawy i diagnostyka Wrocław Kozanów Pilczyce Maślice popowice 

Co to jest kręgozmyk?

Kręgozmyk oznacza przesunięcie kręgu ku przodowi względem kręgu niżej położonego. Najczęściej objawia się w odcinku L5/S1 lub L4/L5. Typy kręgozmyku obejmują:

• Kręgozmyk rzekomy (zwyrodnieniowy) – związany z procesem starzenia, zwykle stabilny, powolny postęp, podstawowe objawy dotyczą ciasnoty kanału kręgowego.

• Kręgozmyk prawdziwy – związany z przerwaniem łuku kręgu, najczęściej niestabilny, ryzyko uszkodzenia struktur nerwowych i progresji przesunięcia.

• Kręgozmyk dysplastyczny – wynik wrodzonych wad budowy. Występuje u dzieci i młodzieży, może być stabilny lub niestabilny.

Dodatkowo, kręgozmyki dzieli się według stopnia zaawansowania. Powszechna jest klasyfikacja Meyerdinga (I–IV), która mówi o procencie przemieszczenia trzonu kręgu względem sąsiedniego.

Objawy kręgozmyku

Objawy mogą się różnić w zależności od stopnia i stabilności schorzenia:

• ból w dolnym odcinku kręgosłupa, często piekący lub promieniujący do pośladków i nóg,

• nasilanie bólu podczas zginania tułowia, dłuższego siedzenia, schylania się lub chodzenia,

• osłabienie i uczucie niestabilności w okolicy lędźwiowej,

• zmiana sylwetki: pogłębienie lordozy lędźwiowej, cofnięcie obręczy biodrowej, uwypuklenie pośladków,

• przykurcze mięśni biodrowo-lędźwiowych, sztywność ruchowa,

• objawy neurologiczne: drętwienie, mrowienie, osłabienie kończyn dolnych, zaburzenia czucia, kłopoty z odruchami, a w zaawansowanych przypadkach nawet nietrzymanie moczu lub stolca.

Przepuklina w kręgosłupie. Co teraz? Fizjoterapia!

Co ciekawe, u części pacjentów kręgozmyk wykrywany jest przypadkowo, bez wcześniejszych objawów.

Diagnostyka – jak potwierdzić kręgozmyk?

Głównym badaniem jest RTG kręgosłupa – zdjęcia wykonuje się na stojąco, aby uwidocznić rzeczywisty stopień przemieszczenia. Należy pamiętać, że w pozycji leżącej ześlizg może być mniej widoczny. W celu stwierdzenia stabilności tego schorzenia najczęściej wykonuje się RTG czynnościowe. W przypadku podejrzenia ucisku na struktury nerwowe, zleca się rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową – te badania pokazują zwężenie kanału kręgowego, ucisk korzeni nerwowych oraz stan tkanek miękkich.

Kręgozmyk – fizjoterapia objawy i diagnostyka Podział: kręgozmyk stabilny i niestabilny

• Kręgozmyk stabilny – stopień przemieszczenia kręgu nie zwiększa się w kolejnych badaniach, bez oznak niestabilności podczas testów funkcjonalnych. Zazwyczaj wiąże się z mniej nasilonym bólem i niewielkim ryzykiem pogorszenia.

• Kręgozmyk niestabilny – dochodzi do postępującego ześlizgu, zmiennego podczas ruchu czy obciążenia; często występują dolegliwości neurologiczne oraz niestabilność przy zmianie pozycji ciała.

W obu przypadkach niezbędne jest regularne monitorowanie, jednak to kręgozmyk niestabilny częściej wymaga leczenia zabiegowego.

Leczenie kręgozmyku – jak pomaga fizjoterapia (leczenie zachowawcze)?

W przypadku I i II stopnia oraz stabilnych kręgozmyków kluczowe jest leczenie zachowawcze.

• W ostrej fazie krótkotrwałe unieruchomienie, odpoczynek, zimne okłady i farmakoterapia pomagają złagodzić ból i stan zapalny.

• W fazie przewlekłej nacisk kładzie się na skuteczną rehabilitację ruchową. Rehabilitacja powinna obejmować:

  • edukację — nauka prawidłowej postawy, ergonomicznego siadania, wstawania, schylania się,

  • ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie tułowia, mięśnie pośladkowe i brzucha,

  • ćwiczenia stabilizujące odcinek lędźwiowy,

  • naukę bezpiecznego podnoszenia ciężarów,

  • stopniowy powrót do normalnej aktywności, indywidualnie prowadzony.

Przeciwwskazane są ćwiczenia nadmiernie rozciągające i pogłębiające mobilność kręgosłupa — mogą nasilać niestabilność. Ważne, by przez cały czas pozostawać pod opieką specjalisty i okresowo powtarzać badania obrazowe. Regularna fizjoterapia pomaga nie tylko zmniejszać dolegliwości, ale również zredukować ryzyko progresji schorzenia i uniknąć operacji.

Więcej o leczeniu bez operacji: Jak uniknąć operacji kręgosłupa? [historia pacjenta]

Operacja kręgozmyku – kiedy jest konieczna?

Leczenie operacyjne zaleca się w przypadku:

• III-IV stopnia przesunięcia kręgu,

• niestabilnych, pogarszających się kręgozmyków, niepoddających się leczeniu zachowawczemu,

• obecności ciągłych objawów neurologicznych,

• szybko pogarszających się zmian w kontrolnych badaniach obrazowych.

Najczęściej wykonywane są zabiegi stabilizacji i repozycji kręgów (spondylodeza tylna, a czasem dodatkowo z przodu). Rodzaj procedury zależy od stopnia zaawansowania i wieku pacjenta.

Fizjoterapia po operacji kręgozmyku

Rehabilitacja po operacji jest konieczna i przebiega etapowo:

Faza I: 24-48 godzin po operacji

Cele: Wczesne pionizowanie, profilaktyka powikłań, edukacja pacjenta

Interwencje:

• 1-2 doba: Pionizowanie, siadanie na krawędzi łóżka, pierwsze kroki z pomocą
• Ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe
• Izometria mięśni czworogłowych, pośladków, brzucha
• Kluczowe: Nauka bezpiecznych transferów (np. łóżko-krzesło, wstawanie)
• Edukacja – „nowa anatomia” kręgosłupa, ograniczenia ruchowe

Faza II: 3-14 dni po operacji

Cele: Progresywna mobilizacja, funkcjonalna aktywność

Interwencje:

• Chód bez pomocy (jeśli stabilność pozwala)
• Ćwiczenia czynne kończyn, delikatna mobilizacja kręgosłupa w płaszczyznach bezpiecznych
• Aktywacja głębokich mięśni stabilizujących
• Ćwiczenia propriocepcji w pozycji siedzącej/stojącej
• Pierwsze ćwiczenia funkcjonalne

Faza III: 2-8 tygodni po operacji

Cele: Odbudowa siły, zakresu ruchu

Interwencje:

• Progresywne wzmacnianie (całego core’a, kończyn)
• Ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu kinetycznym
• Mobilizacja blizny i tkanek miękkich
• Trening równowagi i propriocepcji
• Powrót do pracy biurowej (4-6 tydzień), fizycznej (8-12 tydzień)

Faza IV: 8-16 tygodni po operacji

Cele: Zaawansowany trening funkcjonalny, sport-specific

Interwencje:

• Trening siłowy z obciążeniami (progresywnie)
• Zaawansowane ćwiczenia stabilizacji
• Ćwiczenia sport-specific (jeśli dotyczy)
• Return-to-sport testing (biomechanika, testy funkcjonalne)

Ważne, aby ćwiczenia pooperacyjne wykonywać poprawnie technicznie. Nawet po udanej operacji zalecane są regularne wizyty kontrolne, ćwiczenia oraz profilaktyczne monitorowanie stanu kręgosłupa.

Jak dbać o kręgosłup z kręgozmykiem? Zalecenia na co dzień

• Zachowaj aktywność fizyczną, ale dopasuj ją do zaleceń lekarza.

• Dbaj o ergonomię w pracy i domu.

• Unikaj długotrwałego siedzenia, gwałtownych ruchów i dźwigania dużych ciężarów.

• Systematycznie wzmacniaj mięśnie głębokie i pośladki.

• Pozostawaj pod opieką specjalisty — kontroluj postęp, reaguj na pojawienie się nowych objawów neurologicznych.

Podsumowanie: Kręgozmyk – fizjoterapia objawy i diagnostyka

Kręgozmyk to schorzenie, które nie zawsze oznacza konieczność operacji. W większości przypadków leczenie zachowawcze i odpowiednia fizjoterapia umożliwiają prowadzenie aktywnego, komfortowego życia. Regularna rehabilitacja, okresowa kontrola obrazowa oraz wdrożenie bezpiecznych nawyków pozwalają zminimalizować progresję i uniknąć powikłań. W przypadku bardziej zaawansowanych lub niestabilnych form spondylolistezy konieczne jest leczenie operacyjne wraz z wielomiesięczną rehabilitacją. Kluczowa jest współpraca z lekarzem i fizjoterapeutą.

Zapisz się na konsultację teraz!

Autor artykułu:

Krzysztof Tabiszewski

magister fizjoterapii, terapeuta manualny