Tężyczka to stan nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej. Objawy bywają bardzo niepokojące, a często są mylone z innymi chorobami, takimi jak padaczka czy atak paniki. Jako fizjoterapeuta warto wiedzieć, jak wygląda typowy napad tężyczki, jak odróżnić go od innych schorzeń oraz jak skutecznie pomóc pacjentowi. W artykule znajdziesz praktyczne wskazówki, które możesz wykorzystać w swojej pracy. Jak wygląda atak tężyczki?
Co to jest tężyczka i dlaczego powstaje?
Tężyczka to zespół objawów wynikających z nadmiernej pobudliwości nerwów i mięśni. Najczęściej przyczyną jest niedobór wapnia lub magnezu, zaburzenia gospodarki elektrolitowej, a także przewlekły stres i hiperwentylacja. Wyróżniamy dwa typy tej choroby: tężyczkę jawną (z wyraźnymi napadami) oraz tężyczkę utajoną (z przewlekłymi, mniej typowymi objawami).
Jak wygląda atak tężyczki jawnej? Etapy i objawy
Napad tężyczki jawnej przebiega według charakterystycznych etapów:
-
Początek:
-
Chory odczuwa niepokój, zmęczenie, czasem lęk.
-
Pojawia się mrowienie i drętwienie opuszków palców rąk i stóp oraz okolic ust.
-
-
Faza skurczów mięśni:
-
Najpierw pojawiają się bolesne skurcze mięśni dłoni i stóp.
-
Dłoń przyjmuje charakterystyczny kształt tzw. „ręki położnika” (zgięcie IV i V palca, wyprost kciuka i pozostałych palców).
-
Stopy ustawiają się końsko-szpotawe.
-
Skurcze mogą objąć przedramiona, ramiona, twarz (skurcz powiek, mięśnia okrężnego ust – tzw. „usta karpia”), a także mięśnie klatki piersiowej.
-
-
Objawy towarzyszące:
-
Często występuje hiperwentylacja (szybki, płytki oddech), która nasila objawy.
-
Możliwe są bóle głowy, kołatanie serca, uczucie ucisku w klatce piersiowej, światłowstręt, podwójne widzenie, skurcze oskrzeli lub krtani.
-
W ciężkich przypadkach może dojść do omdlenia z drgawkami, choć zwykle świadomość jest zachowana.
-
-
Koniec napadu:
-
Po ustąpieniu objawów pacjent czuje osłabienie, niepokój, ma problemy ze snem i koncentracją.
-
Objawy tężyczki utajonej – na co zwrócić uwagę?
Tężyczka utajona jest trudniejsza do rozpoznania, ponieważ objawy są mniej spektakularne, ale mogą znacząco obniżać jakość życia:
-
Przewlekłe zmęczenie, osłabienie, bezsenność.
-
Drażliwość, stany lękowe, napady paniki.
-
Drżenie rąk i ciała, mrowienie palców, skurcze mięśni (zwłaszcza łydek i stóp).
-
Zaburzenia koncentracji i pamięci, bóle i zawroty głowy.
-
Nadmierna potliwość, ochłodzenie i zasinienie kończyn.
-
Uczucie „kuli w gardle”, bóle opasujące w klatce piersiowej i jamie brzusznej, dolegliwości żołądkowe.
-
Kołatanie serca, duszność, napadowa hiperwentylacja.
Dodatkowo warto pamiętać, że tężyczka utajona często występuje u osób pozornie zdrowych i może być rozpoznana przypadkowo podczas badań.
Tężyczka a padaczka, atak paniki i psychosomatyka – jak odróżnić?
Objawy tężyczki nie są jednoznaczne. Często przypominają napad padaczkowy, atak paniki lub zaburzenia psychosomatyczne.
-
W padaczce częściej dochodzi do utraty przytomności i drgawek całego ciała, natomiast przy tężyczce świadomość zwykle jest zachowana.
-
Atak paniki i stres mogą wywołać hiperwentylację, która nasila objawy tężyczki.
-
W zaburzeniach psychosomatycznych objawy są zmienne, zależą od sytuacji i często ustępują po uspokojeniu pacjenta.
Dlatego kluczowa jest diagnostyka: badania poziomu wapnia, magnezu, gazometrii oraz konsultacja neurologiczna lub psychiatryczna, jeśli objawy są nietypowe.
Dlaczego stres i hiperwentylacja są tak ważne?
Przewlekły stres i lęk mogą wywoływać lub nasilać objawy tężyczki, nawet jeśli poziom wapnia i magnezu jest prawidłowy.
-
Hiperwentylacja (szybki, płytki oddech) prowadzi do spadku poziomu CO₂ we krwi, co obniża poziom wapnia zjonizowanego i wywołuje objawy tężyczki.
-
U wielu pacjentów napad pojawia się w sytuacji stresowej, podczas silnych emocji lub ataku paniki.
Dlatego praca z oddechem, techniki relaksacyjne i wsparcie psychologiczne są bardzo ważne w profilaktyce i leczeniu tężyczki.
Pierwsza pomoc przy ataku tężyczki – krok po kroku
-
Zachowaj spokój i uspokój pacjenta.
Panika nasila objawy, dlatego wyjaśnij, co się dzieje i że napad zwykle ustępuje po kilku minutach. -
Zapewnij bezpieczeństwo.
Ułóż osobę w pozycji bezpiecznej, najlepiej na boku. Zadbaj o drożność dróg oddechowych. -
Zachęć do spokojnego, powolnego oddychania.
Jeśli występuje hiperwentylacja, poproś o oddychanie do papierowej torebki lub liczenie oddechów. To pomaga przywrócić równowagę gazową. -
Nie podawaj jedzenia ani picia podczas ataku.
Istnieje ryzyko zachłyśnięcia, zwłaszcza przy skurczu krtani. -
Obserwuj objawy i bądź gotowy wezwać pomoc.
Jeśli pojawią się drgawki, utrata przytomności, skurcz krtani lub zaburzenia oddychania – natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe. -
Po ataku zalecaj odpoczynek i konsultację lekarską.
Jeśli napady się powtarzają lub to pierwszy taki epizod – konieczna jest dalsza diagnostyka.
Rola fizjoterapeuty w terapii i profilaktyce tężyczki
Jako fizjoterapeuta możesz odegrać kluczową rolę w edukacji i wsparciu pacjenta:
-
Naucz technik oddechowych i relaksacyjnych, które zmniejszają ryzyko napadu.
-
Wspieraj pacjenta w pracy nad redukcją stresu – ćwiczenia oddechowe, mindfulness, stretching.
-
Współpracuj z lekarzem – w razie potrzeby skieruj na badania lub konsultację specjalistyczną.
-
Pamiętaj, że objawy mogą mieć podłoże psychosomatyczne – bądź otwarty na współpracę z psychologiem lub psychiatrą.
Jak wygląda atak tężyczki? – Podsumowanie
Atak tężyczki to nagły, nieprzyjemny epizod, który może przypominać inne choroby. Objawy bywają bardzo różnorodne – od mrowienia i drętwienia po bolesne skurcze i napady lęku. Dlatego tak ważne jest zachowanie spokoju, wsparcie pacjenta i umiejętność odróżnienia napadu tężyczki od innych stanów. Praca z oddechem, redukcja stresu i współpraca z lekarzem to podstawa skutecznej pomocy.
Autor artykułu:
