Fizjoterapia po artroskopii kolana

Artroskopia kolana to termin, który często wprowadza pacjentów w błąd. Dzieje się tak dlatego, ponieważ wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że artroskopia oznacza jedynie sposób dostępu do stawu kolanowego, a nie konkretną procedurę leczniczą. To jak powiedzieć, że ktoś przeszedł operację laparoskopową – wiemy, że był operowany przez małe nacięcia, ale nie wiemy, co dokładnie zostało wykonane. W zależności od tego, jakie procedury przeprowadzono podczas artroskopii, rehabilitacja będzie przebiegać według zupełnie różnych protokołów. Ogólnie o fizjoterapii po zabiegach ortopedycznych pisałem tutaj! Fizjoterapia po artroskopii kolana

W tym artykule wyjaśnię, jakie zabiegi mogą być wykonywane podczas artroskopii kolana i jak wygląda fizjoterapia po każdym z nich. Pamiętaj, że podczas jednej artroskopii można przeprowadzić kilka różnych procedur jednocześnie, co dodatkowo komplikuje proces rehabilitacji.

Pamiętaj o fizjoterapii przedoperacyjnej!

Czym jest artroskopia kolana? Fizjoterapia po artroskopii kolana

Artroskopia kolana to małoinwazyjna technika operacyjna, która pozwala chirurgowi na dostęp do stawu kolanowego przez niewielkie nacięcia, więc ingerencja w organizm jest minimalna . Lekarz wprowadza do stawu artroskop (rodzaj kamery) oraz narzędzia chirurgiczne, co umożliwia diagnozowanie i leczenie różnych schorzeń bez konieczności otwierania całego stawu, jest to dodatkowo korzystne dla pacjenta!

Podczas artroskopii można przeprowadzić wiele różnych zabiegów:

Rekonstrukcję więzadła krzyżowego przedniego (ACL)
Szycie uszkodzonej łąkotki
Częściowe lub całkowite usunięcie łąkotki (meniscektomia)
Nawiercanie lub mikrozłamania w celu regeneracji chrząstki
Usunięcie ciał wolnych
Leczenie konfliktów w stawie rzepkowo-udowym

Fizjoterapia po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL)

Rekonstrukcja ACL to jedna z najczęstszych procedur wykonywanych podczas artroskopii kolana. Przerwane więzadło krzyżowe przednie zastępuje się przeszczepem, który może pochodzić z różnych źródeł, dlatego właśnie wybór rodzaju przeszczepu wpływa na proces gojenia i protokół rehabilitacji.

1. Rekonstrukcja ACL z mięśnia półścięgnistego / półbłoniastego (STGR)

Na czym polega zabieg: Chirurg pobiera ścięgna mięśni półścięgnistego i półbłoniastego (hamstrings) z nogi pacjenta i używa ich do stworzenia nowego więzadła ACL, z pewnością jest to najpopularniejsze sposób rekonstrukcji.

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-2 tygodnie): Pełne obciążanie w ortezie z ograniczeniem zakresu ruchu, ćwiczenia izometryczne, mobilizacja rzepki
Faza pośrednia (2-6 tygodni): Stopniowe zwiększanie zakresu ruchu, ćwiczenia zamkniętego łańcucha kinematycznego, trening propriocepcji
Faza zaawansowana (6-12 tygodni): Pełny zakres ruchu, wzmacnianie mięśni, ćwiczenia funkcjonalne
Powrót do sportu (6-9 miesięcy): Trening plyometryczny, ćwiczenia specyficzne dla dyscypliny sportowej

Zalety: Mniejszy ból w miejscu pobrania, mniejsze osłabienie mechanizmu wyprostnego kolana
Wady: Osłabienie zginaczy kolana, dłuższy czas wgajania się przeszczepu

2. Rekonstrukcja ACL z więzadła właściwego rzepki (BTB)

Na czym polega zabieg: Chirurg pobiera środkową część więzadła rzepki wraz z fragmentami kości rzepki i piszczeli (bone-tendon-bone), tworząc przeszczep, dlatego to połączenie goi się szybciej.

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-2 tygodnie): Częściowe obciążanie, ostrożne ćwiczenia zakresu ruchu, szczególna uwaga na ból w miejscu pobrania
Faza pośrednia (2-6 tygodni): Stopniowe zwiększanie obciążenia, ćwiczenia wzmacniające, unikanie nadmiernego obciążania więzadła rzepki
Faza zaawansowana (6-12 tygodni): Pełne obciążanie, ćwiczenia funkcjonalne, trening siłowy
Powrót do sportu (6-9 miesięcy): Podobnie jak przy STGR, ale często szybszy powrót do pełnej aktywności

Zalety: Szybsze wgajanie się przeszczepu (kość do kości), lepsza stabilność początkowa
Wady: Większy ból w miejscu pobrania, ryzyko złamania rzepki, możliwe problemy z klęczeniem

3. Rekonstrukcja ACL z przeszczepu allogenicznego (od dawcy)

Na czym polega zabieg: Wykorzystuje się przeszczep (najczęściej ścięgno Achillesa lub więzadło rzepki) pobrany od dawcy.

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-2 tygodnie): Podobnie jak przy innych rekonstrukcjach, ale często łagodniejszy protokół ze względu na brak dolegliwości w miejscu pobrania
Faza pośrednia (2-6 tygodni): Standardowe ćwiczenia, ale często wolniejsza progresja obciążeń
Faza zaawansowana (6-12 tygodni): Pełny zakres ruchu, wzmacnianie, trening propriocepcji
Powrót do sportu (9-12 miesięcy): Dłuższy okres przed powrotem do pełnej aktywności

Zalety: Brak bólu w miejscu pobrania, krótszy czas operacji, dobry wybór przy rewizjach
Wady: Dłuższy czas wgajania się przeszczepu, potencjalne ryzyko odrzutu, większe ryzyko zerwania

4. Rekonstrukcja ACL z materiału syntetycznego (np. JewelACL)

Na czym polega zabieg: Zamiast tkanki biologicznej, używa się syntetycznego materiału polimerowego do zastąpienia zerwanego ACL.

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-2 tygodnie): Pełne obciążanie w ortezie, kontrolowany zakres ruchu
Faza pośrednia (2-6 tygodni): Szybsza progresja ćwiczeń, wcześniejsze wprowadzanie ćwiczeń oporowych
Faza zaawansowana (6-12 tygodni): Intensywne wzmacnianie, trening funkcjonalny
Powrót do sportu (6-9 miesięcy): Podobnie jak przy przeszczepach biologicznych

Zalety: Brak problemów z miejscem pobrania, większa początkowa wytrzymałość. W konsekwencji mamy szybszą rehabilitacją.
Wady: Ryzyko mechanicznego uszkodzenia implantu, możliwe późne komplikacje

Fizjoterapia po szyciu łąkotki

Na czym polega zabieg: Uszkodzona łąkotka jest zszywana specjalnymi szwami, dlatego możliwe jest jej wygojenie i zachowanie funkcji. fizjoterapia po szyciu łąkotki

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-4 tygodnie):
- Częściowe obciążanie (zazwyczaj 20-50% masy ciała) przez 4-6 tygodni
- Ograniczony zakres ruchu (zazwyczaj 0-90°) w ortezie
- Zakaz głębokich przysiadów i klęczenia
- Ćwiczenia izometryczne, mobilizacja rzepki
Faza pośrednia (4-8 tygodni):
- Stopniowe zwiększanie obciążenia
- Rozszerzanie zakresu ruchu
- Wprowadzanie ćwiczeń zamkniętego łańcucha kinematycznego bez głębokiego zgięcia
- Trening propriocepcji i równowagi
Faza zaawansowana (8-16 tygodni):
- Pełne obciążanie
- Pełny zakres ruchu
- Progresywne wzmacnianie mięśni
- Ćwiczenia funkcjonalne
Powrót do sportu (4-6 miesięcy):
- Trening specyficzny dla danej dyscypliny
- Testy funkcjonalne przed pełnym powrotem do aktywności

Ważne: Szycie łąkotki wymaga szczególnej ostrożności podczas rehabilitacji, ponieważ zbyt wczesne lub intensywne obciążenie może doprowadzić do niepowodzenia zabiegu.

Fizjoterapia po meniscektomii (usunięciu łąkotki)

Na czym polega zabieg: Uszkodzona część łąkotki zostaje wycięta, co eliminuje źródło bólu i blokowania się stawu, ale ma to swoje konsekwencje w przyszłości. Fizjoterapia po usunięciu łąkotki

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-2 tygodnie):
- Pełne obciążanie zazwyczaj dozwolone od razu lub po kilku dniach
- Ćwiczenia zakresu ruchu bez większych ograniczeń
- Kontrola obrzęku i bólu
- Wczesne wzmacnianie mięśni
Faza pośrednia (2-4 tygodnie):
- Normalizacja chodu
- Progresywne ćwiczenia wzmacniające
- Trening propriocepcji
- Ćwiczenia funkcjonalne
Faza zaawansowana (4-8 tygodni):
- Intensywne wzmacnianie mięśni
- Trening równowagi i koordynacji
- Przygotowanie do powrotu do aktywności sportowej
Powrót do sportu (4-6 tygodni):
- Zazwyczaj szybki powrót do aktywności
- Kontynuacja wzmacniania mięśni stabilizujących staw kolanowy

Uwaga: Mimo szybszego powrotu do aktywności, pacjenci po meniscektomii powinni być świadomi zwiększonego ryzyka rozwoju zmian zwyrodnieniowych w przyszłości. Rehabilitacja powinna obejmować długoterminowe strategie ochrony stawu.

Fizjoterapia po nawiercaniu / mikrozłamaniach chrząstki

Na czym polega zabieg: Uszkodzona chrząstka jest nawiercana lub wykonuje się kontrolowane mikrozłamania, aby stymulować napływ komórek macierzystych i regenerację tkanki. Fizjoterapia po nawiercaniu/mikrozłamaniach chrząstki

Protokół rehabilitacji:

Faza wczesna (0-6 tygodni):
- Ograniczone obciążanie (zazwyczaj 20-50% masy ciała) przez 6-8 tygodni
- Ćwiczenia pasywnego i aktywnego zakresu ruchu
- Mobilizacja rzepki
- Elektrostymulacja mięśni
Faza pośrednia (6-12 tygodni):
- Stopniowe zwiększanie obciążenia
- Ćwiczenia w odciążeniu (np. na basenie)
- Wzmacnianie mięśni w zamkniętym łańcuchu kinematycznym
- Trening propriocepcji
Faza zaawansowana (12-24 tygodnie):
- Pełne obciążanie
- Intensywne wzmacnianie mięśni
- Ćwiczenia funkcjonalne
- Trening wydolnościowy
Powrót do sportu (6-12 miesięcy):
- Powolny powrót do aktywności sportowej
- Modyfikacja aktywności w zależności od lokalizacji i rozmiaru ubytku

Istotne: Regeneracja chrząstki to powolny proces, a przedwczesne obciążanie może zniszczyć nowo powstającą tkankę. Z tego powodu cierpliwość jest kluczowa dla sukcesu tego zabiegu.

Artroskopia kolana z wieloma procedurami jednocześnie

Podczas jednej artroskopii chirurg może wykonać kilka różnych zabiegów, np. rekonstrukcję ACL i jednoczesne szycie łąkotki. W takich przypadkach protokół rehabilitacji będzie zawsze dostosowany do procedury wymagającej największej ostrożności i najdłuższego czasu gojenia.

Zasady przy łączonych procedurach:

Zawsze przestrzegaj ograniczeń związanych z najbardziej „restrykcyjną” procedurą – np. jeśli masz zszytą łąkotkę i rekonstrukcję ACL, to obowiązują Cię ograniczenia dotyczące łąkotki (ograniczone obciążanie, mniejszy zakres ruchu)
Komunikuj się z operującym chirurgiem – lekarz, który przeprowadził zabieg, ma tę przewagę, że widział staw od środka i dokładnie wie, co zostało wykonane, dlatego zalecenia są kluczowe dla powodzenia rehabilitacji.
Bądź cierpliwy – łączone procedury często wymagają dłuższego okresu rehabilitacji. Nie przyspieszaj powrotu do aktywności kosztem prawidłowego gojenia.